Het afweersysteem bijsturen

Cellen die insuline maken gaan kapot 

Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte. Dit betekent dat je afweersysteem cellen in je lichaam kapotmaakt. Bij diabetes type 1 zijn dit de cellen die insuline maken, de bètacellen. Ze zitten in je alvleesklier. De kapotte bètacellen verdwijnen en ze komen niet meer vanzelf terug. Je lichaam maakt geen insuline meer zonder bètacellen. We weten door onderzoek steeds meer over de reactie van het afweersysteem. Een ander woord voor afweersysteem is immuunsysteem, of afweer. 

Waarom valt je afweer bètacellen aan?  

We dachten eerst dat de afweer zich vergist en per ongeluk bètacellen aanvalt. Maar nu weten we dat dit niet helemaal klopt. De bètacellen doen zelf namelijk ook iets verkeerd. Ze maken opeens ook een ander stofje dan insuline. Het afweersysteem denkt dat dit stofje gevaarlijk is. Het ruimt de bètacellen daarom op. Wetenschappers in Nederland ontdekten dit in 2017. We weten nog niet waarom de bètacellen dit verkeerde stofje maken. Wel is bekend waardoor je soms meer kans hebt op diabetes type 1. Dit zijn risicofactoren voor diabetes type 1. 

Bètacellen hebben stress 

Wetenschappers zoeken uit waarom bètacellen zich anders gaan gedragen. Ze ontdekten dat dit te maken heeft met stress van de cellen. Hoe krijgt een bètacel dan stress? Bètacellen hebben buren: er zitten verschillende stofjes om hen heen. De cellen reageren daarop. En als hun omgeving niet helemaal is zoals ze gewend zijn, kunnen ze stress krijgen. Bijvoorbeeld bij een ontsteking. Een gestreste cel doet andere dingen dan normaal.

Gestreste cellen sturen SOS-signaal 

Bètacellen die gestrest zijn, kunnen dus een verkeerde stof gaan maken. De cellen kunnen ook iets anders doen: SOS-signalen sturen naar de buren. Ze vragen hiermee om hulp. Helaas zijn deze SOS-signalen slecht voor de andere cellen in de buurt. Het signaal lokt ook de afweer naar de bètacellen. De gestreste cellen hebben het zo moeilijk dat ze bijna doodgaan, maar net niet helemaal. Dit heet senescentie. Het komt ook voor bij andere cellen en bij andere ziekten. Deze half dode, schadelijke cellen worden soms zombiecellen genoemd.  

Manier om bètacel te laten ontspannen 

Onderzoekers willen een gestreste bètacel laten ontspannen, of weer normaal krijgen. Ze doen een test met verschillende medicijnen die al bestaan. Het zijn medicijnen voor andere ziekten of problemen, zoals een hoge bloeddruk. Sommige medicijnen hebben als bijwerking dat ze de bètacellen beschermen. Dit houdt misschien diabetes type 1 tegen. Er zijn ook medicijnen die zombiecellen opruimen. Bij muizen met diabetes type 1 werkt dit. Maar het werkt dan niet automatisch ook bij mensen. Daarvoor is meer onderzoek nodig. 

Afweer bijsturen met immuuntherapie 

Wetenschappers willen het afweersysteem leren om bètacellen met rust te laten. Een behandeling die de afweer bijstuurt heet immuuntherapie. Verschillende manieren zijn al geprobeerd. Bijvoorbeeld:

• Een inenting met stofjes die invloed hebben op het afweersysteem. 
• Met vaccinaties tegen andere ziekten. Zoals het BCG-vaccin tegen tuberculose. 

De verschillende immuuntherapieën werken soms wel en soms niet. Ze werken ook meestal maar kort. Dit komt waarschijnlijk doordat ieder mens met diabetes type 1 verschillend is. En ieder lichaam reageert anders op een behandeling. 

Onderzoek in Nederland 

Ook in Nederland gebeurt onderzoek naar immuuntherapie bij diabetes type 1. Kennis over de afweer bij diabetes type 1 is ook belangrijk voor ander onderzoek. Bijvoorbeeld onderzoek naar nieuwe bètacellen voor mensen met diabetes type 1. Of onderzoek om diabetes type 1 te voorkomen via de darmen. Darmen zijn belangrijk voor de afweer.  

In Nederland gebeurt veel onderzoek naar de afweer en diabetes type 1. De organisaties die dit mogelijk maken, betalen het onderzoek vaak samen.