Diabetes type 1 heeft te maken met je afweersysteem. Je afweer valt de cellen aan die insuline maken, de bètacellen. Wetenschappers willen precies weten hoe dit gebeurt. Ze willen de afweer ook leren om bètacellen met rust te laten.
In het kort
Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte. Dit betekent dat je afweersysteem cellen in je lichaam kapotmaakt. Bij diabetes type 1 zijn dit de cellen die insuline maken, de bètacellen. Ze zitten in je alvleesklier. De kapotte bètacellen verdwijnen en ze komen niet meer vanzelf terug. Je lichaam maakt geen insuline meer zonder bètacellen. We weten door onderzoek steeds meer over de reactie van het afweersysteem. Een ander woord voor afweersysteem is immuunsysteem, of afweer.
We dachten eerst dat de afweer zich vergist en per ongeluk bètacellen aanvalt. Maar sinds 2017 weten we dat dat niet helemaal klopt. De bètacellen doen zelf namelijk ook iets verkeerd. Ze maken een ander stofje dan insuline. Het afweersysteem denkt dat dit stofje gevaarlijk is. Het ruimt de bètacellen daarom op. Wetenschappers in Nederland ontdekten dit. We weten nog niet waarom de bètacellen dit eiwit aanmaken. We weten wel welke dingen de kans op diabetes type 1 groter kunnen maken. Dit zijn risicofactoren voor diabetes type 1.
Wetenschappers zoeken uit waarom bètacellen zich anders gaan gedragen. Het heeft duidelijk te maken met stress van de cellen. Hoe komt dit? Bètacellen hebben buren: er zitten verschillende stofjes om hen heen. De cellen reageren daarop. En als hun omgeving niet helemaal is zoals ze gewend zijn, kunnen ze stress krijgen. Bijvoorbeeld bij een ontsteking. Dit heeft niets te maken met stress die je als mens kunt hebben. Het is stress van de cel.
Bètacellen die gestrest zijn, kunnen dus een verkeerde stof maken naast insuline. De cellen kunnen ook iets anders doen: SOS-signalen sturen naar de buren. Ze vragen hiermee om hulp. Helaas zijn deze SOS-signalen slecht voor de andere cellen in de buurt. Het signaal lokt ook nog eens de afweer naar de bètacellen. De gestreste cellen hebben het zo moeilijk dat ze bijna doodgaan, maar net niet helemaal. Dit heet senescentie. Het komt ook voor bij andere cellen en bij andere ziekten. Deze half-dode schadelijke cellen worden soms zombiecellen genoemd.
Onderzoekers bekijken hoe ze een gestreste bètacel kunnen laten ontspannen, of normaal krijgen. De onderzoekers doen een test met verschillende medicijnen die al bestaan. Het zijn medicijnen voor andere ziekten of problemen, zoals een hoge bloeddruk. Sommige medicijnen hebben als bijwerking dat ze de bètacellen beschermen. Dit kan misschien diabetes type 1 afremmen of tegenhouden. Er zijn ook medicijnen die zombiecellen opruimen. Bij muizen met diabetes type 1 werkt dit. Maar het werkt dan niet automatisch ook bij mensen. Daarvoor is meer onderzoek nodig.
Wetenschappers willen het afweersysteem leren om bètacellen met rust te laten. Zo’n behandeling die de afweer bijstuurt heet immuuntherapie. Verschillende manieren zijn al geprobeerd. Bijvoorbeeld een inenting met stofjes of medicijnen die invloed hebben op het afweersysteem. Of met vaccinaties tegen andere ziekten. Zoals het BCG-vaccin tegen tuberculose. De verschillende immuuntherapieën werken soms wel en soms niet. Ze werken ook meestal maar kort. Dit komt waarschijnlijk doordat ieder mens verschillend is. En met verschillen in diabetes type 1 zelf. Ieder lichaam reageert anders op een behandeling.
Ook in Nederland gebeurt onderzoek naar immuuntherapie bij diabetes type 1. Kennis over de afweer bij diabetes type 1 is ook belangrijk voor ander onderzoek. Bijvoorbeeld onderzoek naar nieuwe bètacellen voor mensen met diabetes type 1. Of onderzoek om diabetes type 1 te voorkomen via de darmen. Darmen zijn belangrijk voor de afweer.
In Nederland gebeurt veel onderzoek naar de afweer en diabetes type 1. De organisaties die dit mogelijk maken, betalen het onderzoek vaak samen.
Als we de basis van diabetes type 1 begrijpen, kunnen we oplossingen bedenken. Daarom betaalt DON wetenschappers die diabetes type 1 tot op de bodem uitpluizen.
Ontdek hoe dit gaat op stichtingdon.nlVeel onderzoek naar diabetes type 1 gaat over 1 belangrijke vraag: hoe sturen we de afweer bij? Het Diabetes Fonds betaalt wetenschappers die zoeken naar het antwoord.
Naar dit onderzoek op diabetesfonds.nlHet zou mooi zijn als we diabetes type 1 kunnen tegenhouden in het begin. Daarom zet JDRF zich in voor onderzoek: hoe beschermen we de cellen die insuline maken? Bijvoorbeeld met een medicijn.
Naar dit onderzoek op jdrf.nlArtikel met medewerking van:
Experts dragen bij aan betrouwbare informatie op diabetes.nl. Lees meer over hoe we als redactie keuzes maken.
Laatst bijgewerkt op: 10 mei 2023