Bij diabetes type 1 krijg je vaak pas laat de diagnose. Meestal heb je al erge klachten en moet je naar het ziekenhuis. Kunnen we dit voorkomen? Misschien helpt eerder opsporen, bij het eerste begin van de ziekte. Wat is dit precies?
In het kort
Wat als we eerder weten wie diabetes type 1 krijgt? Dit kan misschien veel ernstige problemen voorkomen. Daarom onderzoeken wetenschappers of we diabetes type 1 al kunnen opsporen vóórdat je klachten krijgt. Je kunt zo eerder een diagnose krijgen en beter voorbereid zijn. Dit heet eerder opsporen. Wetenschappers doen hier veel onderzoek naar. Op veel plekken op de wereld, ook in Nederland.
Bij eerder opsporen gaat het om mensen die nog geen diabetes type 1 hebben, maar dit wel krijgen in de toekomst. Het is alleen niet zeker wanneer dit gebeurt. Het kan nog maanden duren, maar ook nog jaren.
Hoe vinden we deze mensen? Onderzoekers kijken hiervoor naar speciale kenmerken, zoals stoffen in het bloed die passen bij diabetes type 1. Deze stoffen heten afweerstoffen, of auto-antistoffen. Met een vingerprik kunnen onderzoekers kijken of je afweerstoffen in je bloed hebt. En om welke afweerstoffen het gaat.
Krijg je de diagnose diabetes type 1? Daarvoor is er al veel gebeurd in je lichaam. Het duurt maanden of jaren voordat je zelf iets merkt. Al heel in het begin heb je afweerstoffen in je bloed. Er zijn verschillende fasen voordat je de diagnose krijgt. Dit zijn de belangrijkste fasen:
In Nederland krijg je nu dus meestal in fase 3 de diagnose diabetes type 1. In Amerika is dit al anders. Misschien wordt dit in Nederland ook anders. Onderzoekers bekijken dit.
Wat als we al vroeg weten wie diabetes type 1 krijgt, bijvoorbeeld als iemand nog in fase 1 of 2 zit? Misschien heeft dit veel voordelen. Wetenschappers onderzoeken dit. Ze kijken ook naar de nadelen.
De signalen van diabetes type 1 worden nu vaak pas laat herkend. Bijvoorbeeld als je al veel bent afgevallen. Of als je wordt opgenomen in het ziekenhuis, zoals met verzuring van je bloed (= ketoacidose). Ketoacidose is heel erg gevaarlijk. Het kan ook zorgen voor blijvende schade, bijvoorbeeld aan je hersenen. Het is dus belangrijk om ketoacidose te voorkomen. Dat lukt beter als je van tevoren weet dat je diabetes type 1 gaat krijgen.
Eerder opsporen kan ook helpen om het moment van de diagnose minder zwaar te maken. Artsen noemen dit een zachte landing. Nu krijg je heel plotseling de diagnose diabetes type 1, en er moet meteen van alles gebeuren. Dat is schrikken, want er komt veel op je af. Je moet meteen beginnen met een behandeling met insuline. En dat is best ingewikkeld.
Als je al vroeg weet dat je diabetes type 1 krijgt, kun je jezelf voorbereiden en begeleiding krijgen. Je kunt alvast leren hoe je jezelf insuline moet geven. En leren hoe het precies zit met koolhydraten. Dit geeft minder stress als je de diagnose krijgt.
Een goede start lijkt ook belangrijk te zijn voor je bloedglucosewaarden later in je leven. Dit kan als je al vroeg weet dat je diabetes type 1 krijgt. Onderzoekers zagen dat kinderen met stabiele bloedglucosewaarden rond de diagnose, ook later in het leven stabielere bloedglucosewaarden hebben. Zelfs 10 jaar later. Dit is belangrijk. Want je hebt minder kans op complicaties als je bloedglucose in evenwicht is.
Weet je dat je diabetes type 1 krijgt? Dit kan lastig zijn. Want we kunnen diabetes type 1 nog niet voorkomen. Wel doen wetenschappers onderzoek naar medicijnen die de ziekte kunnen uitstellen of vertragen. Je bètacellen blijven dan langer werken. Dit zorgt ervoor dat je bloedglucose beter in evenwicht blijft. Je krijgt dan pas later klachten van diabetes type 1. Op deze manier kun je een behandeling met insuline nog even uitstellen.
Maar er moet nog veel onderzoek gebeuren naar deze medicijnen. Wetenschappers kijken nu bijvoorbeeld naar het medicijn teplizumab. In Nederland is dit medicijn niet beschikbaar. In Amerika is teplizumab wel goedgekeurd om diabetes type 1 te vertragen.
Onderzoekers kijken naar de voordelen van eerder opsporen, maar ook naar de nadelen. Stel, je weet dat je diabetes type 1 krijgt. Of dat je kind het krijgt. Maar wanneer precies? Dit kan maanden duren, maar ook jaren. Niemand weet wanneer je klachten krijgt. Dit kan stress geven, voor een lange tijd.
En misschien wil je wel helemaal niet weten dat je diabetes gaat krijgen, of dat je kind het krijgt. Onderzoekers kijken dus ook naar de mentale kant van eerder opsporen, bijvoorbeeld of je hiervoor hulp kunt krijgen. Het is belangrijk om hier aandacht voor te hebben.
Wetenschappers doen veel onderzoek naar het eerder opsporen van diabetes type 1. Ze onderzoeken welke mensen het beste getest kunnen worden, en op welke manier. Er wordt ook gewerkt aan speciale richtlijnen en programma’s om diabetes type 1 eerder op te sporen.
In sommige landen zijn zelfs al speciale programma’s opgezet om diabetes type 1 eerder op te sporen, zoals in Italië. Dit heet een screeningsprogramma. Wetenschappers bekijken of dit goed werkt.
Misschien kunnen we in Nederland uiteindelijk ook een screeningsprogramma maken. Wetenschappers onderzoeken de mogelijkheden. Ze kijken eerst of eerder opsporen nodig is, en hoe we dit het beste kunnen doen. Ze doen dit met geld van het Diabetes Fonds.
Er is nu nog geen screeningsprogramma voor diabetes type 1 in Nederland, want er zijn nog veel vragen. Misschien komt er een proefonderzoek naar eerder opsporen, om klein te beginnen. Dan zijn we in Nederland goed voorbereid op de toekomst.
> Lees meer over onderzoek naar screening van diabetes type 1 op diabetesfonds.nl.
Wil je meer weten over de nieuwste ontwikkelingen? Bijvoorbeeld over nieuwe behandelingen, medicijnen en onderzoek. Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief. Je ontvangt deze iedere 2 weken.
Meld je gratis aanArtikel met medewerking van:
Experts dragen bij aan betrouwbare informatie op diabetes.nl. Lees meer over hoe we als redactie keuzes maken.
Laatst bijgewerkt op: 30 juli 2025