Voor het eerst maakt iemand met diabetes type 1 zelf weer wat insuline door genetisch aangepaste donorcellen. En wat extra bijzonder is: dit lukte zonder medicijnen die de afweer remmen. Onderzoekers pasten de cellen eerst aan. Ze deden dit met de speciale DNA-techniek ‘CRISPR-Cas’.
Een Zweedse man met diabetes type 1 kreeg een speciale behandeling: injecties met aangepaste bètacellen in zijn arm. Bètacellen zijn de cellen die insuline maken. Bij diabetes type 1 zijn deze kapotgemaakt door je afweersysteem. De bètacellen in dit onderzoek kwamen van een donororgaan. Voordat de proefpersoon de cellen kreeg, waren deze genetisch aangepast in het laboratorium. Dit heet genetische modificatie.
De onderzoekers wilden dat de donorcellen insuline bleven maken, dus zonder dat het afweersysteem de cellen aanvalt. Maar ze wilden vooral dat dit lukte zonder afweerremmende medicijnen. Normaal nemen mensen die donorcellen krijgen de rest van hun leven zware medicijnen. Deze medicijnen remmen de reactie van het afweersysteem, maar ze hebben nare bijwerkingen. Dit is wel altijd nodig bij eilandjestransplantatie.
De proefpersoon kreeg de donorcellen tijdens een operatie, via een sneetje in zijn arm. De onderzoekers gaven hierin 17 injecties met de aangepaste cellen. Dit klinkt misschien veel, maar het is nog te weinig om genoeg insuline te maken. De man spuit dus zelf nog insuline. Dit was alleen een eerste test om te zien of de nieuwe cellen bleven werken zonder afweerremmende medicijnen. En ja! Na 3 maanden maakten de cellen nog steeds insuline.
De onderzoekers gebruikten een techniek die CRISPR-Cas heet, of kort CRISPR. Daarmee kun je heel precies stukjes DNA aanpassen. De onderzoekers haalden via deze methode bepaalde stofjes weg van de bètacel. Namelijk eiwitten die normaal een afweerreactie oproepen. Ook gaven ze de cel juist een extra eiwit, met de naam CD47. Hiermee vertelt de bètacel aan het afweersysteem: laat mij met rust! Zo konden de cellen overleven in het lichaam.
De onderzoekers noemen dit een doorbraak. Maar ze waarschuwen ook dat het nog lang duurt voordat dit een behandeling wordt voor diabetes type 1. De proefpersoon maakt nu weer zelf wat insuline. Maar hij heeft nog steeds diabetes en blijft insuline spuiten. Toch is dit een belangrijke stap: het laat zien dat het mogelijk is om bètacellen te transplanteren zonder afweerremmende medicijnen.
De test is een stap richting een nieuwe behandeling voor diabetes type 1. Eerst is nog veel onderzoek nodig. Er is nu maar één persoon behandeld en hij wordt nog jarenlang gevolgd. Het is spannend om zelf cellen aan te passen. We moeten zeker weten dat dit veilig is, ook na een lange tijd. De onderzoekers willen de techniek ook uitproberen met bètacellen die uit stamcellen worden gemaakt.
Tip: op diabetesfonds.nl lees je meer over onderzoek naar nieuwe bètacellen uit stamcellen.
Bronnen: ‘Survival of Transplanted Allogeneic Beta Cells with No Immunosuppression’ en het persbericht van Sana Biotechnology.
Beeld: PeopleImages, Shutterstock
Wil je meer weten over de nieuwste ontwikkelingen? Bijvoorbeeld over nieuwe behandelingen, medicijnen en onderzoek. Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief. Je ontvangt deze iedere 2 weken.
Meld je gratis aanWetenschappers werken aan betere behandelingen voor diabetes type 1. Ze willen de ziekte ook ooit genezen. In de tussentijd is het belangrijk dat mensen beter kunnen leven met diabetes type 1. Daarom gebeurt er veel onderzoek.
Bekijk het artikel
Mensen met diabetes type 1 hebben vaker een eetstoornis of ander gedrag als het gaat om eten. Het Diabetes Body Project helpt om eetproblemen te verminderen en het lichaamsbeeld van vrouwen te verbeteren. Dr. Maartje de Wit vertelt hoe dat zit.
In het LUMC in Leiden is het onderzoekscentrum Cure One geopend. Wetenschappers werken er aan nieuwe behandelingen om diabetes type 1 te genezen. Cure One is opgericht door het LUMC en Stichting DON, met het Diabetes Fonds nu als partner.
Het medicijn finerenon (merknaam Kerendia) kan schade aan de nieren verminderen bij diabetes type 1. Een Nederlandse wetenschapper presenteerde deze nieuwe resultaten op een Amerikaans congres.
Nederlandse onderzoekers willen de afweerreactie bij diabetes type 1 minder actief maken door je darmbacteriën te veranderen. Daarom kijken ze naar een pil met je eigen poep. De onderzoekers deelden de eerste resultaten, en die zijn positief!